O criterio de verosimilitude de Karl Popper

Karl Popper adscribió á postura que se denomina realismo científico, segundo a cal as teorías científicas son auténticas descricións -aínda que nunca perfectas ou completas- da realidade.

Pero o realismo popperiano asumía tamén una das variantes da tese da verosimilitud ou verosimilitud relativa (truthlikeness, verosimilitude).

O creador da noción de corroboración científica mantivo sempre un criterio segundo o cal unha teoría empírica (pertencente ás ciencias naturais ou ás ciencias sociais) que sucede a outra nunha certa especialidade ou disciplina é unha mellor descrición do seu obxecto de estudo, da fracción da realidade de que se ocupa.

Neste sentido, o criterio de verosimilitud relativa de Popper é complementado coa súa idea de que a ciencia tende, achégase ao longo do tempo á verdade como un "ideal regulador" ou meta da ciencia.

Vale dicir, que segundo esta idea as teorías sucesoras están máis preto da teoría verdadeira (a que describe completamente o seu obxecto de estudo e ten todas as súas -infinitas- afirmacións verdadeiras) que as precedentes.

Pero ademais, Popper pretendeu brindar un critero de verosimilitud relativa que puidese servir para comparar teorías a partir do seu contido de verdade e o seu contido de falsedad.

Pero fallou, a pouco de publicado, e simultáneamente, Pavel Tichy e David Miller (discípulo de Popper, actualmente traballando en Chile) brindaron en 1974 unha demostración lóxica de que o criterio de verosimilitud, similitud coa verdade ou proximidade á verdade ofrecido polo filósofo vienés fallaba.

Este criterio está pensado para comparar teorías pasadas, que xa se probou que son falsas (aínda que se espera tamén que as actuais o son), polo que ambas terán certos enunciados, teóricos ou observacionales, que son verdadeiros (contido de verdade da teoría) e certos outros enunciados que son falsos (contido de falsedad da teoría 

Supostamente, Popper propoñía que dada a teoría A e a súa sucesora B, B é máis verosímil que A si:

a) o seu contido de verdade é maior que o de A, en tanto que o seu contido de falsedad é menor ou igual que o de A, ou ben

b) o seu contido de falsedad é menor que o de A, en tanto que o seu contido de verdade é maior ou igual.

A demostración de Miller e Tichy de que o criterio de verosimilitud de Popper falla baséase no feito de que ao aumentar o contido de verdade tamén aumenta o contido de falsedad da teoría.

Moi informal e brevemente devandito, si temos os enunciados falsos A, B e C, e agrégase o verdadeiro D, tamén serán falsos por conjunción lóxica (a conjunción, para ser verdadeira, require que cada unha das cousas que están en conjunción sexa verdadeira) A e D; B e D; C e D; A e B e D, etcétera.

Ao mesmo tempo, David Miller e Pavel Tichy demostraron que si se supón que o contido de enunciados falsos de B é menor que o de A, ou sexa que hai un enunciado X que é falso e pertence á pero non pertence á teoría científica B, hai tamén moitos verdadeiros que pertencen á teoría A pero non pertence á teoría B, polo que é falso que o contido de verdade de B sexa maior ou igual que o da neste caso.

Si X é falso e pertence a A, pero non pertence a B, pola regra deductiva lóxica de disyunción, que establece que dadas dúas afimaciones aseveradas en disyunción ("isto ou aquilo", "imos ao teatro ou ao cine") abonda con que unha delas sexa verdadeira para que o enunciado composto o sexa, polo que dunha oración verdadeira sempre se pode deducir a súa disyunción inclusiva con calquera outra, séguese que a disyunción de X coa verdade V1 será outra verdade que non pode existir na teoría B, o mesmo para "X ou V2", "X ou V3", etcétera.

Popper admitiu imnediatamente o seu erro e desde entón varios filósofos da ciencia encolumnados na vertente do realismo científico seguiron cavilando sobre o tema da verosimilitud, propoñendo algúns deles outros criterios, xa non baseados no contido de verdade e de falsedad das teorías, como é o caso de William Newton-Smith ou Ilkka Niiniluoto, aínda que ningún destes criterios para comparar a verosimilitud das teorías empíricas prosperou de xeito consensuado na filosofía científica actual.