NOTICIA DE HOXE NO XORNAL "EL MUNDO"

GALILEO, SANTO E CASE MÁRTIR DA CIENCIA

Se algo sabemos grazas a Galileo é que a ciencia avanzou, a miúdo malia atopar a enorme oposición do poder.

Fai agora catro séculos, Galileo Galilei levaba xa uns anos loitando contra a cerrazón vaticana a entender que os descubrimentos do anteojo astronómico, a nova ciencia que xurdía da interrogación da natureza e da procura das causas e os procesos eran parte do propio plan de Deus. Na carta que lle escribe a Cristina de Lorena, gran duquesa de Toscana en 1615 intenta, precisamente, desmontar a tese de San Agustín de que a Natureza non contradi as Escrituras, nin podería facelo. E que, polo tanto, quen afirman o contrario ao que aparece nos textos sagrados están ao lado do demo. Con Tertuliano, o sabio pisano cre que hai que ler a verdade dos feitos naturais, que son a expresión do deseño de Deus. E é nesta carta onde conclúe: "Repetirei aquí o que oín a un eclesiástico que se atopa nun grado moi elevado da xerarquía, a saber, que a intención do Espírito Santo é ensinarnos como se vai ao ceo, e non como vai o ceo." Esa confrontación teolóxica e filosófica é a base do debate que levará a Galileo a enfrontarse ao tribunal da Inquisición desde as primeiras investigacións promovidas a instancias do cardeal Bellarmino en 1611 ata que en 1633 prodúcese a condena e obrígaselle a comparecer, de xeonllos e no medio da igrexa de Sopra Minerva en Roma, para ler a súa abjuración, e proceder logo ao retiro coa absoluta prohibición de publicar nada. Si temos a Galileo como un dos pais da ciencia, polas súas investigacións e a súa divulgación científica (na que tamén foi pionero, utilizando a lingua romance para achegar os novos coñecementos á xente e desterrando o latín que mantiña o corralito académico e culto), habemos de tomar case ao científico como un dos seus santos máis excelsos, sen dúbida pola paciencia de soportar durante dous decenios a vexación a que lle someteu un sistema político e económico, a Igrexa Católica, que vía que as teses galileanas eran revolucionarias ao esixir necesariamente un replanteamiento da teoloxía como razón de Estado.

E case martir, algo do que non se librou ás portas do século XVII Giordano Bruno.O filósofo e historiador Antonio Beltrán no seu necesario texto Talento e poder: historia das relacións entre Galileo e a igrexa católica (Laetoli, 2007) establece unha documentada tese: Galileo non se aparta de Deus senón que, para el, a explicación copernicana do movemento dos planetas, así como as explicacións da mecánica e as outras ciencias, e que as súas reflexións filosóficas e teolóxicas respecto diso do alcance do que está descubrindo son sen dúbida moito máis acertadas e serias e acordes á filosofía cristiá que a oposición vaticana. Simplemente vese atacado polo fundamentalismo ignorante e retrógrado. Só os jesuítas poderían haberlle axudado, pero co silencio imposto pola obediencia cega ignaciana prefiren calar e mirar para outro lado, e intentar crear unha ciencia cristiá sen molestar tanto.Con todo, o Galileo de Brecht vén doutras fontes, sobre todo porque nas redaccións sucesivas da obra o propio dramaturgo vese sometido á persecución e á confrontación do horror da guerra atómica, que o propio pai científico da bomba, Robert Oppenheimer, resume coa cita do Bhagavad-Gita: "Agora son Shiva, o destructor de mundos". Por iso o tormento do científico é agora a confrontación de que o saber e o poder han necesariamente de enfrontarse. Que a cerrazón a que o coñecemento obríguenos a cambiar os dogmas establecidos é a orixe do conflito persoal e colectivo. Galileo, á luz de Brecht, é ese santo verdadeiro, tan humano que non pode senón ser no fondo divino. Pero hai moitos máis Galileos. A propia Igrexa intentou construír un, especialmente cando en 1992 o papa Juan Pablo II rehabilítao, 359 anos logo da abjuración. Nesta nova visión, Galileo é reo de ser adiantado ao seu tempo. O Vaticano non pode senón impedir o cisma, non saben nin poden chegar a entender que a ciencia non é a súa inimiga. E por iso cálanlle. E por iso acaban recoñecendo o erro. Pero esta ficción non podería ser contada nin polos historiadores nin polos dramaturgos, seica por Disney, edulcorada versión irreal en tons pastel dunha loita a matar. Porque si algo sabemos, grazas a Galileo, é que a ciencia non avanzou simplemente por ser motor de progreso, senón a miúdo malia atopar a enorme oposición do poder, da súa tendencia á inmobilidade, á conservación. Quen asistan agora á función no Centro Dramático Nacional poderán descubrir a un personaxe que case é un santo, pero dos de verdade, dos que poden inspirarnos a ser mellores e a cambiar o mundo. Pero que sobre todo era unha persoa coas súas dúbidas, sorprendida dunha natureza que se expresaba cando sabías acertar coas preguntas, cando podías puír a lente e conseguir que a luz mostráseche o que nunca un ollo antes vira: montañas nos biosbardos, manchas no Sol, fases en Venus, estrelas alí onde a noite era escura. O Universo, que grazas a Galileo comezamos a escudriñar cada noite.